آزمایش نمونه فاضلاب، به عنوان یک ابزار ارزشمند در حوزه بهداشت عمومی و پایش محیط زیست، به سرعت در حال گسترش است. این روش، با بررسی ترکیب شیمیایی و بیولوژیکی فاضلاب، اطلاعات حیاتی در مورد سلامت جامعه، الگوهای مصرف مواد مخدر، شیوع بیماری‌ها مانند (COVID-19)، وجود آلاینده‌های زیست محیطی و عملکرد سیستم‌های تصفیه فاضلاب ارائه می‌دهد.
در مقایسه با روش‌های سنتی پایش سلامت که نیازمند جمع آوری و تحلیل داده‌های فردی هستند، آزمایش نمونه فاضلاب امکان ارزیابی سریع و مقرون به صرفه وضعیت سلامت جمعیت‌های بزرگ را فراهم می‌کند و به تصمیم‌گیرندگان در تدوین سیاست‌های بهداشتی و محیط زیستی اثربخش کمک می‌نماید. این مقاله، به بررسی اصول علمی، روش‌های جمع آوری نمونه، تکنیک‌های آزمایشگاهی مورد استفاده و کاربردهای متنوع این روش نوین در زمینه های مختلف خواهد پرداخت.
منظور از آزمایش، نمونه فاضلاب چیست؟
آب ورودی به محیط‌های صنعتی و مسکونی با مواد آلی، شیمیایی، باکتری‌ها و ذرات چربی ترکیب شده و به فاضلاب تبدیل می‌شود. با توجه به محدودیت منابع آبی و آسیب‌های ناشی از آلاینده‌های فاضلاب، تصفیه فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی آن ضروری است.
برای انتخاب روش تصفیه مناسب، ابتدا باید نوع آلاینده‌های موجود در پساب شناسایی شود. نمونه برداری از فاضلاب به فرآیند برداشت مقداری از پساب خروجی گفته می‌شود که باید نماینده ای از کل فاضلاب تولید شده باشد. این نمونه برداری امکان بررسی مواد و ذرات معلق را فراهم می‌کند و به تعیین روش‌های تصفیه و حذف آلاینده‌ها کمک می‌کند.
هزینه آزمایش نمونه فاضلاب
هزینه آزمایش نمونه فاضلاب به عوامل متعددی بستگی دارد. این عوامل شامل نوع آزمایش‌های مورد نیاز (مانند سنجش BOD، COD، نیتروژن، فسفر، فلزات سنگین، و باکتری‌های کلی‌فرم)، حجم نمونه، آزمایشگاه انتخاب شده، و الزامات قانونی و مقررات محلی می‌شوند. آزمایشگاه‌های معتبر معمولاً لیست قیمت‌های خود را به صورت شفاف ارائه می‌دهند. برای کسب اطلاعات دقیق درباره هزینه، بهتر است با آزمایشگاه رابین سبز آبان تماس گرفته و با ارائه اطلاعات مربوط به نوع فاضلاب و آزمایش‌های مورد نظر، استعلام قیمت نمایید.
استاندارد های نگهداری از نمونه فاضلاب
استاندارد های نگهداری از نمونه فاضلاب به نوع فاضلاب و پارامترهای اندازه‌گیری وابسته است و هر یک مدت زمان مشخصی برای نگهداری دارند. برای مثال:
- خاصیت قلیایی و اسیدی بودن نمونه باید ۲۴ ساعت در دمای ۴ درجه سانتی‌گراد نگهداری شود.
- پارامتر BOD (اکسیژن خواهی بیولوژیکی) و COD (اکسیژن خواهی شیمیایی) به ترتیب باید ۶ و ۷ ساعت در دمای ۴ درجه نگهداری شوند.
- کربن آلی به مدت ۷ روز قابل نگهداری می باشد.
- رنگ و روغن و گریس هر کدام ۲۴ ساعت باید نگهداری شوند.
- TSS (کل جامدات معلق) و سولفات ۷ روز در دمای ۴ درجه سانتی‌گراد قابل نگهداری هستند.
- همچنین، فلزات محلول نیز تا ۶ ماه می‌توانند ذخیره شوند.
روش های آزمایش نمونه فاضلاب
روش‌های آزمایش نمونه فاضلاب باید به گونه ای انجام شود که نمونه‌های دریافتی نماینده واقعی و دقیقی از کل فاضلاب تولید شده در محیط‌های صنعتی و بهداشتی باشند. هدف اصلی این است که اطلاعات صحیحی از وضعیت فاضلاب به دست آید. این روش‌ها به گروه‌های مختلفی تقسیم بندی می‌شوند که هر کدام اهداف خاصی را دنبال می‌کنند.
- نمونه برداری دستی
در روش نمونه برداری دستی، اپراتور انسانی مسئول جمع آوری نمونه از منطقه خروج فاضلاب کارخانه یا محیط‌های صنعتی است. اپراتور باید دقت کند که تمام مواد جامد معلق در پساب به ظرف نمونه‌گیری منتقل شود. همچنین، در حین نمونه برداری نباید حباب ایجاد شود و عمل باید از فاصله مناسب با کف انجام شود تا به لایه‌های رسوب شده آسیبی نرسد.
- نمونه برداری اتوماتیک
در این روش نمونه برداری، از دستگاه‌های پرتابل و ثابت با دقت بالا استفاده می‌شود. این تجهیزات توسط برندهای مختلف تولید می‌شوند و دارای بدنه ای عایق در برابر دما و رطوبت هستند. ظروف نمونه گیری درون این دستگاه‌ها قرار می‌گیرند و سپس به واحدهای آزمایشگاهی انتقال می‌یابند.
آزمایشگاه نمونه فاضلاب
در آزمایشگاه نمونه فاضلاب رابین سبز آبان، آنالیز شیمی فاضلاب شامل آزمایش‌های تعیین کیفیت فاضلاب خروجی تصفیه خانه های فاضلاب است که پارامترهایی نظیر BOD، COD، pH و TSS را شامل می‌شود. برای تعیین دقیق پارامترها، لازم است منبع پذیرنده فاضلاب مشخص گردد. مطابق استاندارد سازمان حفاظت محیط زیست، سه نوع منبع پذیرنده شامل آب‌های سطحی، مصارف کشاورزی و چاه‌های جاذب تعیین شده و براساس این استانداردها، آزمایشگاه اقدامات لازم را برای بررسی دقیق پارامترها به عمل می‌آورد.
سازمان محیط زیست به منظور کنترل واحدهای صنعتی و کارگاهی که فاضلاب آن ها به محیط زیست آسیب می‌زند، طرح خود اظهاری را هر سه ماه یکبار اجباری کرده است. واحدهای مشمول این طرح موظف اند هر سه ماهه خروجی تصفیه خانه های فاضلاب خود را توسط یک آزمایشگاه معتمد محیط زیست آزمایش کنند و پارامترهای مورد بررسی نیز بر اساس نوع آلودگی مشخص می‌شود. شرکت رابین کو به عنوان آزمایشگاه معتمد محیط زیست، این طرح را برای واحدهای مختلف در سراسر کشور اجرا می‌کند و همچنین انواع فاضلاب‌ها را در آزمایشگاه خود مورد بررسی قرار می‌دهد.
پساب خروجی تصفیه خانه ها در آزمایشگاه فاضلاب مورد بررسی قرار می‌گیرد تا از عدم وجود آلاینده‌های بالاتر از حد استاندارد اطمینان حاصل شود. به عنوان مثال، غلظت بالای مواد مغذی مانند نیتروژن و فسفر در آب‌های سطحی، ناشی از ورود پساب تصفیه خانه ها، ممکن است به اوتریفیکاسیون منجر شود. این وضعیت باعث کاهش اکسیژن آب و رشد بیش‌ازحد باکتری‌ها، جلبک‌ها و سایر گیاهان آبزی می‌شود که در نهایت به مرگ موجودات آبزی می‌انجامد.
