تصفیه فاضلاب خانگی، به عنوان یکی از ارکان اصلی حفظ بهداشت عمومی و محیط زیست، از اهمیت بسزایی برخوردار است. با توجه به رشد جمعیت، افزایش مصرف آب و در نتیجه تولید حجم عظیمی از فاضلاب، لزوم بهره‌گیری از روش‌های نوین و کارآمد در تصفیه این پساب‌ها بیش از پیش احساس می‌شود.
این مقاله با هدف بررسی روش‌های مختلف تصفیه فاضلاب خانگی، از جمله روش‌های فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی، به ارزیابی مزایا و معایب هر یک از این روش‌ها پرداخته و ضمن ارائه راهکارهایی برای بهبود عملکرد سیستم‌های تصفیه موجود، به چالش‌های پیش رو در زمینه تصفیه پایدار فاضلاب خانگی در آینده می‌پردازد. امید است این پژوهش گامی موثر در راستای ارتقای دانش فنی و کاربردی در زمینه تصفیه فاضلاب و حفظ منابع آبی کشور باشد.
پکیج تصفیه فاضلاب خانگی چیست؟
پکیج تصفیه فاضلاب خانگی، سیستمی است که در ساختمان‌های بدون اتصال به فاضلاب شهری، پساب‌های منازل را در مخزن بسته مرحله‌ای تصفیه می‌کند. این فرآیند، با حذف مواد آلی، روغنی، کلوئیدی و باقی مانده های غذایی، کیفیت آب را بهبود می‌بخشد.
سیستم های دفنی یا روکار، بدون ایجاد بو یا صدا، وظیفه تصفیه را در محیط انجام می‌دهند. این تجهیزات را می‌توان نوعی تصفیه خانه فاضلاب خانگی کوچک در نظر گرفت که با مخازن متنوع ساخته شده اند. این سیستم ها برای تصفیه انواع فاضلاب‌های انسانی کاربرد دارند و در ساختمان هایی که امکان اتصال به شبکه فاضلاب شهری نباشد، قابل استفاده هستند. تفاوت‌ها همچنین در نوع جنس بدنه این دستگاه‌ها است که شامل موارد زیر می‌باشد:
- سیستم تصفیه پساب خانگی فلزی
- دستگاه تصفیه فاضلاب پلی اتیلن
- دستگاه تصفیه فاضلاب فایبرگلاس
- دستگاه تصفیه پساب خانگی بتنی
منظور از تصفیه فاضلاب خانگی چیست؟
فاضلاب خانگی شامل پساب‌های تولید شده در آشپزخانه، سرویس بهداشتی، حمام و شستشوی حیاط و لباس است که حاوی مواد شوینده، مواد آلی، باکتری و پاتوژن‌ها است. در ساختمان‌هایی که به فاضلاب شهری یا چاه جذبی دسترسی ندارند، از سیستم‌های تصفیه خانگی برای حذف آلاینده‌ها استفاده می‌شود. خروجی این سیستم‌ها تصفیه شده و قابل استفاده در آبیاری فضای سبز، مزارع و باغات است.
تصفیه فاضلاب خانگی برای ساختمان‌های در مناطق بدون دسترسی به فاضلاب شهری یا چاه جذبی ضروری است، زیرا شامل مواد آلاینده مانند باکتری، ویروس و مواد شیمیایی است. پکیج‌های تصفیه فاضلاب خانگی با روش‌های بیولوژیکی، به کمک باکتری‌ها، مواد آلی را تجزیه می‌کنند و فرآیند تصفیه به صورت خودکار انجام می‌شود.
شیوه های تصفیه فاضلاب خانگی
پساب‌های خانگی حاوی مواد شوینده، مواد آلی، پاتوژن، ذرات کلوئیدی و باقی‌مانده مواد غذایی است، بنابراین برای تصفیه آن‌ها از چند روش مختلف استفاده می‌شود. اصلی ترین روش‌های تصفیه فاضلاب خانگی که در تصفیه خانه ها و پکیج های تصفیه به کار می‌روند، شامل موارد زیر است:
- تصفیه فیزیکی
تصفیه فیزیکی با جمع‌آوری ذرات بزرگ و مواد غذایی باقی مانده در ابتدای پکیج، جلوی گرفتگی قطعات را می‌گیرد. در این مرحله، آشغالگیر نصب شده و صرفاً به بهبود روند تصفیه در مراحل بعد کمک می‌کند، بدون تغییر در شاخص‌های COD و BOD.
• انعقاد و لخته سازی شیمیایی
در مرحله انعقاد و لخته سازی شیمیایی، مواد منعقد کننده به ذرات معلق و روغن‌ها تزریق می‌شود تا لخته‌های تشکیل شده و روی سطح فاضلاب جمع آوری شوند.
• تصفیه بیولوژیکی
تصفیه بیولوژیکی مهم ترین بخش در سیستم‌های پساب خانگی است که در آن مواد آلی توسط باکتری‌ها تجزیه می‌شوند. با توجه به نوع و میزان آلاینده‌ها، از فرآیندهای مختلفی مانند EAAS، MBBR، IFAS، RBC، SBR و لجن فعال استفاده می‌شود.
- گند زدایی فاضلاب
در مرحله نهایی تصفیه فاضلاب، از مواد گند زدایی مانند ازن و کلر برای حذف پاتوژن‌ها و عوامل بیماری زا بهره برداری می‌شود تا کیفیت پساب خروجی بهبود یابد.
بهترین روش تصفیه فاضلاب خانگی
بهترین روش تصفیه فاضلاب خانگی بسته به نوع فاضلاب، شرایط محیطی و بودجه در دسترس، متفاوت است. برای بسیاری از خانه‌ها، استفاده از سپتیک تانک همراه با فیلتر شنی و سیستم تصفیه بی‌هوازی، ترکیبی مؤثر و کم‌هزینه محسوب می‌شود. در مناطقی که فضای کافی وجود دارد، بهره‌گیری از بسترهای گیاهی (wetland مصنوعی) نیز گزینه‌ای پایدار و دوستدار محیط زیست است.
در مقابل، برای تصفیه پیشرفته‌تر و بازگشت آب به چرخه مصرف، استفاده از سیستم‌هایی مانند اسمز معکوس (RO) و گندزدایی UV نیز توصیه می‌شود. انتخاب بهترین روش تصفیه فاضلاب در منزل باید بر اساس نیاز خانوار، حجم تولید فاضلاب و امکان نگهداری و سرویس سیستم انجام شود.
هزینه ساخت تصفیه خانه فاضلاب خانگی
هزینه ساخت تصفیه‌خانه فاضلاب خانگی به عوامل مختلفی مانند ظرفیت تصفیه (بر حسب نفر یا مترمکعب در روز)، نوع فرآیند تصفیه (هوازی، بی‌هوازی، MBBR، SBR)، جنس مخازن (فلزی، پلی‌اتیلن، بتنی)، شرایط نصب و محل پروژه بستگی دارد.
به‌طور میانگین، هزینه اجرای یک تصفیه خانه خانگی برای ویلاها یا ساختمان‌های کوچک، از حدود ۵۰ میلیون تومان شروع می‌شود و بسته به امکانات و تجهیزات کنترلی، ممکن است به بیش از ۲۰۰ میلیون تومان نیز برسد. برای برآورد دقیق هزینه ساخت تصفیه‌خانه فاضلاب خانگی، بهتر است نقشه محل، تعداد ساکنین و شرایط دبی فاضلاب توسط کارشناسان بررسی شود تا مناسب‌ترین سیستم با کمترین هزینه و بیشترین بازده انتخاب گردد.
قیمت پکیج تصفیه فاضلاب خانگی
قیمت دستگاه تصفیه فاضلاب خانگی به عوامل متعددی بستگی دارد، از جمله جنس بدنه که مدل‌های فلزی هزینه بالاتری دارند اما کیفیت و دوام بیشتری ارائه می‌دهند. ظرفیت دستگاه نیز تأثیر مستقیم دارد؛ هرچه ظرفیت بزرگتر باشد، مخزن و متریال بیشتری مصرف شده و قیمت افزایش می‌یابد. نوع و برند قطعات داخلی و همچنین روش تصفیه مورد استفاده نیز در تعیین قیمت نقش مهمی دارند، زیرا هر روش تجهیزات و فناوری خاص خود را نیاز دارد.
سیستم تصفیه فاضلاب خانگی
برای تصفیه فاضلاب در خانه، استفاده از سیستم تصفیه فاضلاب خانگی یک راهکار مؤثر و به‌صرفه محسوب می‌شود. بسته به نوع فاضلاب (سیاه یا خاکستری)، می‌توان از روش‌های مختلفی مانند سپتیک تانک، فیلترهای بیولوژیکی یا تصفیه با گیاهان استفاده کرد. انتخاب روش تصفیه فاضلاب خانگی باید بر اساس فضای موجود، میزان تولید فاضلاب و نیازهای خانوار صورت گیرد. این فرآیند نه تنها به کاهش آلودگی محیط‌زیست کمک می‌کند، بلکه امکان استفاده مجدد از آب تصفیه‌شده برای آبیاری یا شست‌وشو را نیز فراهم می‌سازد.
ساخت سیستم تصفیه فاضلاب خانگی
ساخت سیستم تصفیه فاضلاب خانگی یکی از راهکارهای مؤثر برای مدیریت پسماندهای آب در مناطقی است که به شبکه فاضلاب شهری متصل نیستند. این سیستم‌ها معمولاً شامل بخش‌هایی مانند سپتیک تانک، فیلتر شنی، بستر گیاهی یا محفظه‌های بی‌هوازی هستند که با همکاری، فرآیند تصفیه را انجام می‌دهند.
با طراحی مناسب و استفاده از مواد اولیه در دسترس، می‌توان با هزینه‌ای نسبتاً کم، یک سیستم تصفیه کارآمد برای خانه ایجاد کرد. ساخت سیستم تصفیه فاضلاب در منزل علاوه بر صرفه‌جویی در مصرف آب، به حفاظت از منابع طبیعی و کاهش آلودگی محیط کمک شایانی می‌کند.
