آزمایش آب کشاورزی برای تعیین کیفیت آبی که برای آبیاری محصولات استفاده می شود، ضروری است. این آزمایش شامل سنجش پارامتر های شیمیایی و میکروبی آب می باشد و گاهی به بررسی فلزات سنگین نیز می پردازد. آب کشاورزی استاندارد ملی ندارد و کیفیت آن به نوع محصول و کیفیت شیمیایی خاک بستگی دارد. برخی محصولات نسبت به شوری مقاوم هستند و می توان از آب با غلظت بالای یون های سدیم و کلر برای آبیاری آن ها استفاده کرد، در حالی که برای محصولات حساس به شوری، این آب مضر خواهد بود.
در نتیجه، کشاورزان باید آزمایش های متناسب با نوع محصول و کیفیت خاک خود را انجام دهند. آزمایش آب کشاورزی برای کشاورزان امری اساسی است، زیرا رشد و سلامت محصولات به کیفیت آب بستگی دارد. آب با کیفیت پایین می تواند باعث کاهش سود دهی و کیفیت محصول شود و در موارد شدید تر، می تواند از رشد گیاه جلوگیری کرده و حتی باعث نابودی محصولات شود. هدف از این آزمایش اطمینان از مناسب بودن آب آبیاری برای رشد گیاهان و عدم وجود عوامل بیماری زا یا آلاینده ها در آن است.
پارامتر های مهم در آزمایش آب کشاورزی
- اندازه‌گیری هدایت الکتریکی (EC)
هدایت الکتریکی آب، که با واحد EC مشخص می شود، نشان دهنده میزان املاح هادی موجود در آب است و یکی از روش های ساده برای تعیین غلظت املاح محلول به شمار می آید. آب مقطر یا خالص تقریباً هادی نیست، اما وجود نمک های محلول در آب قابلیت هدایت الکتریکی آن را افزایش می دهد. به این ترتیب، هر چه مقدار املاح حل شده در آب بیشتر باشد، هدایت الکتریکی نیز افزایش می یابد.
در کشاورزی، بسیاری از کشاورزان و کارشناسان هدایت الکتریکی را با شوری اشتباه می‌گیرند. یک آب با هدایت الکتریکی بالا ممکن است به‌خاطر وجود عناصر مفیدی مانند کلسیم و پتاسیم باشد و این بدان معنا نیست که آب شور است. برعکس، وجود سدیم بالا سبب شوری می شود. بنابراین، علاوه بر توجه به شوری، لازم است نسبت جذب سدیم (SAR) نیز مورد بررسی قرار گیرد.
- اندازه‌گیری نسبت جذب سدیم (SAR)
میزان نسبی سدیم در آب وابسته به نسبت سدیم به کلسیم و منیزیم است. اگر این نسبت بالا باشد، آب شور محسوب شده و دچار محدودیت های کشاورزی می شود. آب از نظر میزان سدیم به چهار دسته تقسیم می شود:
- سدیم کم: برای آبیاری انواع گیاهان مانند برنج، یونجه و زعفران مناسب است.
- سدیم متوسط: نیاز به دقت در انتخاب نوع گیاه دارد و اگر نفوذ پذیری و مقدار کلسیم خاک بالا باشد، می توان از آن استفاده کرد. در اینجا اهمیت نسبت جذب سدیم نمایان می شود، چرا که ممکن است هدایت الکتریکی بالا به دلیل وجود کلسیم مفید باشد.
- سدیم زیاد: آب با سدیم زیاد تنها در صورت وجود نفوذ پذیری بسیار بالا و مقدار کافی کلسیم و همچنین شستشوی مداوم خاک برای گیاهان مقاوم قابل استفاده است.
- سدیم خیلی زیاد: در شرایط سدیم خیلی زیاد، که به آن قلیاییت زیاد نیز گفته می شود، بهتر است از این نوع خاک ها اجتناب شود. در صورتی که آب های با سدیم زیاد استفاده شود، می توان با افزودن مقدار کمی گوگرد و اسیدهایی مانند اسید فسفریک و اسید سولفوریک (با مشورت کارشناس و احتیاط) شوری و سدیم را کاهش داد؛ اما کشت گیاهان در این شرایط باید محدود به گونه های مقاوم باشد.
- اندازه‌گیریpH
pH که به معنای «پتانسیل یون هیدروژن» است، لگاریتم منفی غلظت یون های هیدروژن در یک محلول را نشان می دهد و برای تعیین خاصیت اسیدی یا بازی آن استفاده می شود. این واژه به طور گسترده ای در شیمی، بیولوژی و کشاورزی کاربرد دارد.
یون های مثبت هیدروژن (+ (H) عامل اسیدی و یون های منفی هیدروکسیل (– (OH) عامل قلیایی هستند و ترکیب آن ها آب خنثی را ایجاد می‌کند. تغییر در نسبت این یون ها منجر به تغییر در اسیدی یا قلیایی بودن محلول می شود. pH آب تأثیر زیادی بر جذب عناصر توسط گیاهان دارد؛ به طوری که pH کمتر از ۵.۵ یا بیشتر از ۸ می تواند اثرات زیان باری بر روی گیاهان داشته باشد. دامنه مناسب pH برای رشد گیاهان معمولاً بین ۶ تا ۷.۵ است.
- اندازه‌گیری بی‌کربنات
بی‌کربنات زیاد در آب به دو صورت مستقیم و غیرمستقیم در تغذیه گیاه اثر دارد. تاثیر غیرمستقیم بی‌کربنات زیاد در آب باعث افزایش سرعت سدیمی شدن خاک می شود و در نتیجه مشکلات خاک های سدیمی در تغذیه گیاه را به همراه دارد. بی‌کربنات زیاد در آب باعث ایجاد اشکال در جذب آهن و روی توسط گیاه می شود.
یعنی آب های دارای بی‌کربنات زیاد موجب تشدید کمبود عناصری مثل آهن و روی بر گیاه می شود. گیاهان زینتی به کمبود آهن حساس هستند و شرایط خاک های کشور ما به طوری است که کمبود آهن دیده می شود لذا چنانچه بی‌کربنات آب زیاد باشد کمبود آهن تشدید می شود.
بی‌کربنات ها از عوامل اصلی قلیائیت آب آبیاری می باشند که به عنوان یکی از یون های مضر در محیط ریشه به حساب می آیند. آبیاری با آب بی‌کربناتی به عنوان عامل افزایش غلظت بی‌کربنات در محلول خاک یا محیط های آبی محسوب می شود. مهم ترین عارضه فیزیولوژیکی ناشی از بالا بودن غلظت بی‌کربنات در محیط ریشه اختلال در جذب آهن توسط گیاه می باشد و بدین ترتیب زردی برگ در گیاه به عنوان یک عارضه قابل مشاهده و ناشی از کمبود آهن ظاهر می شود. استفاده از کود های اسیدی مثل اسید فسفریک یا اسید انفوریک و یا گوگرد معدنی اسیدی به کاهش بی‌کربنات و افزایش جذب عناصر کودی به خصوص آهن کمک شایانی می نماید.
- اندازه‌گیری کلر
سمیت کلر مشابه سمیت بور است و منجر به سوختن نوک و حاشیه برگ ها می شود، به طوری که در مسمومیت های شدید، بافت های مرده در نوک برگ ها مشاهده می شود. با افزایش میزان کلر در آب آبیاری، مسمومیت ایجاد می شود، اما در صورتی که عامل سمیت در خاک باشد، می توان با آبشویی اثرات آن را کاهش داد. این دو عنصر به دلیل داشتن بار منفی کمتر خطرناک هستند نسبت به مسمومیت ناشی از سدیم، زیرا بور از طریق آبیاری بیشتر شسته می شود و کلر در محیط های آبی مانند استخر ها یا جوی ها به صورت گاز بخار می شود.
- اندازه‌گیری کلسیم
کلسیم به بهبود کیفیت آب آبیاری کمک می‌کند و برای افزایش آن در آب و خاک می توان از اصلاح کننده های کشاورزی مانند کود های کلسیمی مایع یا اسید هایی مانند اسید انفوریک، اسید فسفریک و گوگرد اسیدی استفاده کرد.
- اندازه‌گیری منیزیم
بیش از حد منیزیم یکی از عوامل اصلی تلخ شدن آب های کشاورزی است. در حالی که منیزیم برای تغذیه گیاهان ضروری است، در برخی آب ها میزان آن بالاتر از حد مجاز است. برای اصلاح این آب ها، معمولاً نسبت کلسیم به منیزیم افزایش می یابد.
- اندازه‌گیری سدیم
یون سدیم موجب ناپایداری ساختمان خاک می شود و با افزایش جذب بار منفی ذرات رس، ذرات رس-سدیم شکل می‌گیرند که نیرو های میان ذرات را تضعیف می‌کند. در خاک های مرطوب، این ذرات به راحتی متلاشی و پراکنده می شوند و پس از خشک شدن، منافذ خاک را مسدود کرده و لایه های متراکم و سختی ایجاد می‌کنند. برای اصلاح خاک های سدیمی، استفاده از اصلاح کننده های کلسیمی مانند کود های کلسیم مایع و نیترات کلسیم یا کود های گوگردی و اسید هایی مانند اسید فسفریک و اسید انفوریک مؤثر است.
- اندازه‌گیری بر
یکی از موارد مهم در آنالیز آب کشاورزی، سطح کل جامدات محلول (TDS) است که به میزان تمام مواد حل شده در آب اشاره دارد. TDS و رسانایی آب معمولاً ارتباط نزدیکی دارند و برای پیش بینی TDS می توان از ضریب تبدیل 640 استفاده کرد. بهترین شرایط رشد گیاهان در سطوح TDS پایین تر از 960 میلی‌گرم در لیتر است و مقادیر بالای 2000 میلی‌گرم در لیتر می تواند به گیاه آسیب جدی برساند. در صورت بالابودن TDS، می توان با تصفیه یا رقیق سازی پیشرفته این مشکل را حل کرد.
هزینه آزمایش آب کشاورزی
هزینه آزمایش آب کشاورزی به عوامل متعددی بستگی دارد که شامل نوع آزمایش، موقعیت جغرافیایی و نوع منابع آب مورد استفاده می شود. به طور کلی، آزمایش های ساده تری که برای سنجش پارامتر های اولیه مانند pH، EC (رسانایی الکتریکی) و وجود مواد آلاینده انجام می شوند، هزینه کمتری دارند.
اما آزمایش هایی که نیاز به آنالیز های پیچیده تری دارند، نظیر آزمایش های میکروبی و شیمیایی پیشرفته، می توانند هزینه هایی در حدود ۱ میلیون تومان یا بیشتر را به دنبال داشته باشند. برای اطلاع دقیق تر از هزینه آزمایش آب کشاورزی می توانید با کارشناسان رابین سبز آبان تماس بگیرید تا شما را راهنمایی کنند.
آزمایشگاه آب کشاورزی رابین سبز آبان
آزمایشگاه آب کشاورزی رابین سبز آبان، یکی از مراکز تخصصی و معتبر در زمینه آزمایش و تحلیل کیفیت آب برای کاربرد های کشاورزی است که با هدف ارتقای بهره وری و بهبود سلامت محصولات کشاورزی تأسیس شده است. این آزمایشگاه با استفاده از تجهیزات پیشرفته و متد های علمی روز، بررسی های جامعی بر روی نمونه های آب از نظر عناصر شیمیایی، ترکیبات آلی و میکروبی انجام می دهد.
نتایج این آزمایش ها به کشاورزان کمک می‌کند تا با شناخت دقیق تری از منابع آبی خود، تصمیمات بهتری در زمینه آبیاری و مدیریت مزارع اتخاذ کنند. همچنین، این مرکز با ارائه مشاوره های تخصصی و آموزش های لازم در حوزه مدیریت منابع آب، نقشی حیاتی در توسعه کشاورزی پایدار و حفاظت از محیط زیست ایفا می‌کند.
