آزمایش آب شرب یکی از الزامات اساسی برای اطمینان از سلامت جامعه و حفظ بهداشت عمومی است. کیفیت آب آشامیدنی می تواند تأثیرات قابل توجهی بر سلامتی انسان داشته باشد و وجود آلاینده ها و باکتری ها در آن ممکن است منجر به بروز بیماری ها و مشکلات جدی گردد. در این مقاله به بررسی روش ها و استاندارد های آزمایش آب شرب، اهمیت پایش مداوم کیفیت آب و چالش های موجود در این زمینه پرداخته می شود. همچنین، بر نقش آگاهی عمومی و همکاری های مشترک در حفظ سلامت منابع آب تأکید خواهید شد.
آزمایش آب آشامیدنی به چه منظوری انجام می شود؟
آب یکی از رایج ترین ترکیبات زمین و ضروری ترین عوامل برای حیات موجودات زنده است. کمبود آب سالم و دفع غیر بهداشتی فاضلاب، عامل اصلی 80 درصد بیماری ها در کشور های در حال توسعه است. آلودگی منابع آب مانند چشمه ها، رودخانه ها و آب های زیرزمینی تهدیدی جدی برای سلامت انسان هاست.
این آلودگی بخصوص زمانی خطرناک تر است که منابع آلوده به عنوان آب آشامیدنی، برای شست و شو، آبیاری محصولات کشاورزی یا تولید مواد غذایی استفاده شوند. همچنین آلودگی رودخانه ها و دریا ها شرایط نامناسبی برای محیط زیست موجودات زنده مثل ماهی ها ایجاد می‌کند و کارایی این منابع طبیعی را کاهش می دهد. بنابراین، تامین آب سالم برای رفاه و سلامت جامعه و توسعه بهداشت و حفاظت از محیط زیست ضروری است.
آزمایش آب آشامیدنی به منظور ارزیابی کیفیت و ایمنی آن انجام می شود. این آزمایشات شامل بررسی وجود آلودگی های میکروبی، شیمیایی و فیزیکی در آب هستند. وجود باکتری ها، ویروس ها و عوامل بیماری زا می تواند سلامت انسان را به خطر بیندازد. همچنین، میزان مواد شیمیایی نظیر نیتریت، نیترات، فلزات سنگین و سایر ترکیبات سمی نیز باید مورد بررسی قرار گیرد.
زیرا برخی از این مواد می توانند به طور مستقیم یا غیر مستقیم بر سلامت انسان تأثیر بگذارند. به ویژه در مناطقی که منابع آب دچار آلودگی شده اند یا در زمان تغییرات اقلیمی، آزمایش های دوره ای آب آشامیدنی ضروری است تا از سلامت جامعه اطمینان حاصل شود و اقدامات لازم برای تصفیه و بهبود کیفیت آب انجام گیرد.
مراحل آزمایش آب شرب
آزمایش آب شرب در آزمایشگاه آب شرب انجام می شود و شامل دو بخش اصلی است: آزمایش میکروبی و آزمایش فیزیکی-شیمیایی آب. هر یک از این آزمایش ها شامل چندین پارامتر است که هر کدام ویژگی خاصی از آب را مشخص می‌کنند. به همین دلیل، برای تعیین کیفیت آب باید تمامی این پارامتر ها مورد آزمایش قرار گیرند. آزمایش آب شرب، کیفیت آب را برای آشامیدن و پخت و پز مشخص می‌کند و همچنین با بررسی سطح آلاینده ها، کیفیت زیبایی آب را نیز تعیین می نماید.
آزمایش میکروبی آب
در طبیعت میکروارگانیسم های بیماری زای زیادی وجود دارند که می توانند از طریق آب وارد بدن موجودات زنده، از جمله انسان، شوند. آزمایش وجود هر یک از این میکروب ها وقت گیر و پر هزینه است. به همین دلیل در آزمایشگاه ها ابتدا به بررسی وجود توتال و فکال کلیفرم پرداخته می شود.
اگر نتیجه آزمایش منفی باشد و این میکروب ها مشاهده نشوند، می توان اطمینان حاصل کرد که میکروارگانیسم دیگری نیز در آب وجود ندارد. اما اگر نتیجه مثبت باشد، باید منبع این میکروبی مثبت شده را از طریق آزمایش های مکرر مشخص کرد.
نکته مهم این است که مثبت بودن تست توتال و فکال کلیفرم فقط نشان دهنده ضرورت احتیاط است و لزوماً به معنای بیماری زا بودن آب نیست، زیرا این تست شامل کنترل تمامی میکروب ها، اعم از بیماری زا و غیر بیماری زا، است. آزمایش میکروبی آب شرب برای تعیین شاخص های میکروبی آب انجام می شود. دو شاخص اصلی شامل کلیفرم های گوارشی و کل کلیفرم ها هستند.
- کلیفرم های گوارشی: این میکروب ها در روده بزرگ انسان و حیوانات خون گرم رشد می‌کنند و در دما های 35 تا 37 درجه سلسیوس قند لاکتوز را تخمیر و اسید و گاز تولید می‌کنند. نوع دیگری از این میکروب ها به نام کلیفرم های گرماپای در دما های 44 تا 45 درجه سلسیوس این فرآیند را انجام می دهند.
- کل کلیفرم ها: این گروه شامل اشرشیاکلی هاست که در دمایش 44 تا 45 درجه سلسیوس اندول از تریپتوفان تولید می‌کنند. این میکروارگانیسم ها می توانند بیماری زا باشند و از طریق خاک یا موجودات زنده وارد آب شوند. وجود این میکروب ها در آب شرب می تواند منجر به بروز بیماری شود. برای تشخیص آلودگی میکروبی آب، باید آن را در آزمایشگاه تست کرد. در صورت وجود آلودگی، باید قبل از مصرف برطرف شود. روش های ضد عفونی شامل استفاده از کلر، اوزون و لامپ های UV هستند. همچنین برخی میکروارگانیسم های مقاوم به گند زدا وجود دارند، که برای آن ها نیاز به تصفیه های خاص است. به طور کلی، آب شرب باید عاری از هرگونه میکروب باشد، زیرا وجود حتی مقادیر اندکی از آن ها می تواند به سلامتی انسان آسیب بزند.
آزمایش شیمیایی آب
آزمایش شیمیایی آب شرب نسبت به آزمایش میکروبی گستردگی بیشتری دارد. پارامترهای شیمیایی مانند pH، TDS، سختی کل، کلراید، سولفات، نیترات، نیتریت، کلسیم، منیزیم، آمونیاک و سدیم در نشریه 1053 سازمان ملی استاندارد ایران برای آب آشامیدنی ذکر شده‌اند.
همچنین، بررسی فلزات سنگین نیز در آزمایش آب شرب ضروری است، زیرا وجود آن‌ها سلامتی انسان را تهدید می‌کند. سقف مجاز غلظت مواد شیمیایی محلول، محدوده ای است که در استاندارد های تعریف شده است. برای تعیین غلظت هر یک از ترکیبات شیمیایی در آب، تنها از طریق انجام آزمایش می توان اطلاعات دقیقی به دست آورد. در ایران، استاندارد ملی آب آشامیدنی، استاندارد ۱۰۵۳ ISIRI است و آزمایشگاه های مربوطه می توانند با استناد به این استاندارد، کیفیت آب را کنترل کنند.
پارامتر های آزمایش آب شرب
پارامتر های آزمایش آب به چندین عامل مهم اشاره دارند که کیفیت آب را تعیین می کنند. این پارامتر ها باید در آزمایشگاه آب آشامیدنی به دقت اندازه گیری و بررسی شوند تا کیفیت آب مشخص گردد.
- کدورت آب: وجود ذرات ریز در آب که با چشم غیر مسلح دیده نمی شوند. این ذرات ممکن است ناشی از فعالیت های میکروبی یا صنعتی باشند و کدورت یکی از عوامل کلیدی در ارزیابی کیفیت آب محسوب می شود.
- رنگ آب: آب های موجود در مناطق باتلاقی معمولاً رنگی هستند و برای مصارف آشامیدنی یا صنعتی نا مناسب اند. وجود مواد معدنی مانند نیکل، آهن و مس نیز می تواند به رنگ آب تأثیر بگذارد. رنگ و کدورت آب بر حیات آبزیان تأثیر دارند و باید در آزمایشگاه مورد بررسی قرار گیرند.
- طعم آب: طعم آب به وسیله ذائقه مصرف کننده تعیین می شود و قابل اندازه گیری به صورت دقیقی نیست. وجود مواد آلی با منشأ جلبکی از جمله عوامل مؤثر در طعم آب است.
- هدایت الکتریکی آب: این پارامتر برای ارزیابی کیفیت شیمیایی آب در آزمایشگاه استفاده می شود.
- سختی آب: سختی آب به مقدار کلسیم و منیزیم موجود در آن بستگی دارد و می تواند به ایجاد رسوب در لوله ها و مخازن منجر شود.
- pH آب: pH نشان دهنده خاصیت اسیدی یا قلیایی آب است و بررسی آن به دلیل تأثیر بر برخی نمک ها دارای اهمیت بالایی است.
آزمایش آب شرب در آزمایشگاه آب شرب
آزمایش آب شرب در آزمایشگاه آب شرب شامل مجموعه ای از پروسه های علمی است که هدف از آن ارزیابی کیفیت و ایمنی آب برای مصرف انسانی می باشد. در این آزمایش ها، نمونه های آب از منابع مختلف نظیر چاه ها، رودخانه ها و شبکه های آب شهری جمع آوری می شوند و سپس به منظور تعیین وجود آلاینده ها، میکروارگانیسم ها و مواد شیمیایی مضر در آزمایشگاه آب شرب مورد آزمایش قرار می‌گیرند. پارامتر های مهمی نظیر pH، سختی آب، میزان کلر، نیتریت و نیترات، و همچنین تعداد باکتری های موجود در نمونه ها مورد بررسی قرار می گیرند.
نتایج این آزمایش ها به مصرف کنندگان اطلاعات دقیقی درباره کیفیت آب شرب ارائه می دهد و به مسئولین امکان اتخاذ تصمیمات لازم برای تامین سلامت عمومی را می دهد. همچنین، رعایت استاندارد های ملی و بین المللی در آزمایش آب شرب بخش مهمی از فرآیند بهبود کیفیت آب و حفاظت از سلامت جامعه است.
هزینه آزمایش آب شرب
هزینه آزمایش آب شرب به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله نوع آزمایش، محل آزمایشگاه و کیفیت تجهیزات مورد استفاده. به طور کلی، آزمایش آب شرب شامل بررسی عوامل شیمیایی، بیولوژیکی و فیزیکی می باشد که به تعیین سلامت و ایمنی آب کمک می‌کند. قیمت آزمایش آب شرب ممکن است برای آزمایش های پایه و آزمایش های تخصصی متفاوت باشد.
بنابراین، برای انتخاب مناسب ترین گزینه، مقایسه قیمت ها و خدمات ارائه شده اهمیت زیادی دارد. برای دریافت مشاوره رایگان و اطلاع از هزینه آزمایش آب آشامیدنی می توانید با کارشناسان آزمایشگاه آب شرب در گروه صنعتی رابین سبز آبان تماس بگیرید.
