آزمایش آب استخر پرورش ماهی بخشی حیاتی از فرآیند پرورش ماهی است که تأثیر مستقیم بر کیفیت و سود آوری این فعالیت دارد. این آزمایش در شرکت رابین سبز آبان به عنوان یک آزمایشگاه معتبر انجام می شود و شرایط فیزیکی و شیمیایی آب را بررسی می‌کند. بهبود کیفیت آب به رشد و سلامت ماهیان کمک می‌کند. آزمایش شامل اندازه گیری پارامتر های شیمیایی مانند pH، دما، اکسیژن محلول و انواع یون ها و همچنین پارامتر های میکروبی و فلزات سنگین است که بر عملکرد ماهیان در استخر ها تأثیر دارد.
اهمیت آزمایش آب استخر پرورش ماهی
کیفیت آب در پرورش ماهی به ویژه برای سلامت و رشد آن ها حیاتی است، زیرا تمام عملکرد های زیستی ماهی ها در آب انجام می شود. از این رو شناخت ویژگی های فیزیکی و شیمیایی، میکروبی و آلودگی های فلزی آب برای موفقیت پرورش دهندگان ضروری است. بر اساس گزارشی از سازمان خواربار جهانی در سال 2010، حدود 728447 تن ماهی قزل آلا تولید شده که 83 درصد آن در 10 کشور، و ایران با 91519 تن در رتبه دوم قرار دارد. این نشان دهنده اهمیت آزمایش آب در استخر های پرورش ماهی برای توسعه اقتصادی است.
نمونه برداری آب استخر پرورش ماهی چگونه انجام می شود؟
نمونه برداری آب استخر پرورش ماهی باید به صورت لحظه ای از نقاطی که دارای آب جاری هستند انجام گیرد، و برای این کار از یک ظرف 2 لیتری تمیز، ترجیحاً شیشه ای، استفاده شود تا نتایج آنالیز با کمترین خطا حاصل شود. آنالیز آب پرورش ماهی باید به صورت دوره ای و بسته به نوع شاخص ها انجام شود. اندازه‌گیری pH، دما و اکسیژن محلول باید روزانه و آنالیز های شیمیایی شامل پارامتر های قبلی به صورت ماهانه صورت گیرد. این آنالیز ها باید از نمونه برداری دقیق در استخر های مختلف انجام شود.
پارامتر های فیزیکی و شیمیایی آزمایش آب استخر پرورش ماهی
- دما: کنترل دما در استخر های پرورش ماهی برای رفاه و سلامت ماهی ها اهمیت زیادی دارد، زیرا دما بر رفتار، تغذیه، رشد و تولید مثل آن ها تأثیر مستقیم می‌گذارد. تحقیق نشان می دهد که با افزایش هر 18 درجه فارنهایت دمای آب، متابولیسم ماهی ها دو برابر می شود. دمای مناسب برای هر نوع ماهی بسته به نوع آن متفاوت است: ماهی های سرد آبی مانند قزل آلا به دمای 8.5 تا 18.5 درجه سانتی گراد، ماهی های خنک آبی مانند سوف زرد به دمای 15.5 تا 29.5 درجه سانتی‌گراد و ماهی های گرم آبی مانند گربه ماهی به دمای 23.5 تا 32 درجه سانتی‌گراد نیاز دارند.
- کدورت: کدورت به حالتی اطلاق می شود که در آن ذرات ریز جامدات معلق باعث ایجاد آب کدر یا “ابری” می شوند. کدورت ناشی از ورود خاک رس به استخر ها می تواند آسیب زا برای ماهی ها باشد و بهره وری استخر را کاهش دهد. برای کنترل کدورت، می توان از روش هایی همچون اصلاح استخر های آسیب دیده با کود های دامی و سنگ آهک کشاورزی استفاده کرد. همچنین، عدم نگهداری گونه های ماهی که موجب حرکت گِل در کف حوضچه ها می شوند و طراحی سیستم آبرسانی به گونه ای که آب گِل‌آلود را دور کند، از دیگر تدابیر مؤثر در کاهش کدورت به شمار می روند.
- پلانگتون ها: پلانگتون ها شامل فیتوپلانگتون ها (جلبک های سبز) و زئوپلانگتون ها (موجودات میکروسکوپی) هستند که به طور معلق در آب وجود دارند. فیتوپلانگتون ها پایه زنجیره غذایی در استخر های پرورش ماهی را تشکیل می دهند و به عنوان منبع غذایی برای ماهی ها و تأمین کننده اکسیژن محلول (DO) ایفای نقش می‌کنند. تراکم پایین فیتوپلانگتون ها به معنای کمبود غذا برای ماهی ها است، در حالی که تراکم بالا می تواند مانع رسیدن نور خورشید و مرگ جلبک ها شود. همچنین، زئوپلانگتون ها منبع غذایی مهمی برای بچه ماهی ها به شمار می روند. با این حال، مقادیر زیاد فیتوپلانگتون ها در آب می تواند منجر به افزایش تنفس شبانه و کاهش غلظت اکسیژن شود، زیرا جلبک های مرده نیز اکسیژن را مصرف می‌کنند.
- کل جامدات معلق (TSS): کل جامدات معلق (TSS) شامل پلانگتون، مواد زائد و ذرات رس موجود در آب است که می تواند مشکلات جدی برای ماهی ها ایجاد کند. فاضلاب ماهی ها، که می تواند تا 70 درصد نیتروژن آب را به خود اختصاص دهد، کیفیت آب را به شدت کاهش داده و احتمال تلف شدن ماهی ها را افزایش می دهد، به طوری که به طور متوسط برای هر کیلو ماهی تولید شده، 450 گرم فاضلاب تولید می شود. همچنین، کدورت ناشی از این جامدات می تواند مانع نفوذ نور و فتوسنتز شده و تخم ماهی ها را خفه کند و باکتری های مفید در آب را از بین ببرد.
- pH: مقدار یون های هیدروژن (H+) در آب، سطح اسیدیته یا بازی بودن آن را تعیین می‌کند و این اندازه‌گیری به عنوان pH شناخته می شود که از 1 تا 14 متغیر است. pH برابر 7 خنثی در نظر گرفته می شود، در حالی که مقادیر کمتر از 7 اسیدی و مقادیر بیشتر از 7 بازی هستند. دامنه pH قابل قبول برای پرورش ماهی معمولاً بین 6.5 تا 9 می باشد.
- اکسیژن محلول: اکسیژن محلول (DO) یکی از مهم ترین پارامتر های شیمیایی در پرورش آبزیان است و کاهش آن می تواند به طور مستقیم یا غیر مستقیم موجب از بین رفتن ماهی ها شود. ماهی ها برای تنفس به اکسیژن نیاز دارند و میزان اکسیژن مصرفی آن ها تحت تأثیر اندازه، تغذیه، سطح فعالیت و دما قرار دارد؛ به طوری که ماهی های کوچک به دلیل متابولیسم بالاتر، اکسیژن بیشتری مصرف می‌کنند.
با افزایش دمای آب، ارتفاع و شوری، میزان اکسیژن محلول کاهش می یابد و برای رشد مناسب ماهی ها، سطح اکسیژن محلول باید حداقل 5 ppm باشد. مقادیر زیر 55 ppm می تواند به ماهی ها استرس وارد کند و کمتر از 2 ppm احتمال مرگ آن ها را افزایش می دهد. برخی گونه های ماهی گرم آبی مانند کپور، تحمل بیشتری به سطوح پایین اکسیژن دارند، در حالی که گونه های سردآبی نسبت به این موضوع حساس تر هستند.
- دی اکسید کربن: دی اکسید کربن (CO2) از ترکیب کربن و اکسیژن ایجاد می شود و عمدتاً از سوختن زغال و مواد آلی، تخمیر مایعات و تنفس موجودات زنده به وجود می آید. ماهی ها می توانند تا غلظت 10 ppm CO2 را تحمل کنند، اما این شرایط باید با غلظت بالای اکسیژن محلول همراه باشد. آب مناسب برای پرورش ماهی معمولاً کمتر از 5 ppm CO2 دارد و در شرایط متراکم می تواند از 0 ppm در بعدازظهر تا 5-15 ppm در صبح نوسان داشته باشد.
در سیستم های چرخشی، این غلظت ممکن است به بیش از 20 ppm برسد که می تواند بر استفاده از اکسیژن تأثیر بگذارد. دو روش اصلی برای حذف CO2 آزاد شامل هوادهی و افزودن بافر کربنات مانند کربنات کلسیم است.
- نیتروژن: نیتروژن برای ماهی های گرم آبی مفید است، اما برای ماهی های سرد آبی مضر می باشد. میزان نیتروژن معمولاً براساس درصد اشباع اندازه‌گیری می شود و هنگامی که مقدار آن از حد طبیعی دما بیشتر شود، به آن اشباع فوق العاده گفته می شود.
سطوح بالای اشباع (بیش از 110%) معمولا مشکل ساز هستند و می توانند منجر به بیماری حباب گازی شوند، که در آن حباب ها ممکن است به قلب یا مغز برسند و ماهی ها بدون علائم قابل مشاهده بمیربند. برای درمان این بیماری، هوادهی آب ضروری است تا غلظت نیتروژن به حد اشباع یا پایین تر کاهش یابد.
- آمونیاک: ماهی ها آمونیاک و مقادیر کمتری اوره را به عنوان ضایعات در آب دفع می‌کنند که شامل دو نوع آمونیاک یونیزه (NH4) و غیر یونیزه (NH3) است. فرم غیر یونیزه آمونیاک بسیار سمی است، در حالی که فرم یونیزه سمی نمی باشد.
در پرورش آبزیان، آمونیاک می تواند به نیترات های بی خطر تجزیه شود، اما در سیستم های پرورش ماهی با تراکم بالا، سطح آمونیاک ممکن است به خطرناکی برسد. با افزایش دما و pH، سطح آمونیاک غیر یونیزه افزایش می یابد و سطوح زیر 0.02 ppm به عنوان بی خطر شناخته می شوند. خطر آمونیاک بالا بیشتر در سیستم های چرخش آب و مخازن حمل آب وجود دارد و آمونیاک به صورت سمی در شکل نیتریت نیز می تواند در استخر های پرورش ماهی مشاهده شود.
- سیستم های بافر: سیستم های بافر در پرورش ماهی برای جلوگیری از نوسانات وسیع pH آب ضروری هستند. بافر ها موادی هستند که تغییرات شدید pH را محدود می‌کنند و در صورتی که سیستم بافری وجود نداشته باشد، سطح pH می تواند در حوضچه ها از 4 تا 10 در طول روز نوسان کند. در سیستم های گردش مجدد آب، تنفس ماهی ها ممکن است باعث افزایش سطح دی‌اکسید کربن شود که علاوه بر کاهش pH، در جذب اکسیژن توسط ماهی ها نیز اختلال ایجاد می‌کند.
- قلیایی آب: قلیائیت کل یک متغیر مهم در سیستم های آبزی پروری است که ظرفیت آب برای خنثی سازی اسید ها بدون افزایش pH را مشخص می‌کند. این پارامتر شامل بی کربنات ها (HCO3–)، کربنات‌ها (CO32-) و در موارد نادر هیدروکسید (OH–) می‌شود. قلیائیت کل، مجموع قلیائیت های کربناتی و بی‌کربناتی است و برخی آب ها ممکن است فقط قلیائیت بی‌کربنات داشته باشند. دامنه مطلوب قلیائیت کل برای پرورش ماهی بین 75 تا 200 میلی‌گرم در لیتر می باشد.
- سختی آب: سختی آب، مشابه قلیائیت، اما با اندازه‌گیری مجزا، عمدتاً ناشی از کلسیم و منیزیم است و شامل یون های دیگری مانند آهن، آلومینیوم، منگنز، استرانسیوم، روی و هیدروژن نیز می شود. هنگامی که میزان سختی برابر با کربنات و بی کربنات باشد، به آن سختی کربنات گفته می شود و اگر سختی بیشتر از مجموع قلیائیت، کربنات و بی کربنات باشد، به آن سختی غیرکربناتی اطلاق می شود. حداقل مقدار سختی برای پرورش آبزیان 20 ppm است و باید این مقدار حفظ شود. برای افزایش سختی، می توان از آهک کشاورزی استفاده کرد.
هزینه آزمایش آب استخر پرورش ماهی
کیفیت آب استخر پرورش ماهی به طور کلی با توجه به نتایج حاصل از آزمایش های میکروبی، شیمیایی و بررسی وجود فلزات سنگین تعیین می شود. این آزمایش ها به منظور ارزیابی وضعیت آب و اطمینان از سلامت و رشد مناسب ماهیان صورت می‌گیرد. براساس استاندارد شماره 8726 که توسط سازمان ملی استاندارد تدوین شده است، مجموعه ای از پارامتر های حیاتی برای آنالیز آب استخر های پرورش ماهی مشخص گردیده اند.
این پارامتر ها شامل دما، اکسیژن، دی اکسید کربن، pH، شفافیت یا عمق دید، کل مواد محلول در آب (TDS)، هدایت الکتریکی، کل مواد معلق در آب، قلیائیت کل، سختی کل، و همچنین نیتریت، نیترات، آمونیاک، فسفات، سولفید، آهن کل و مس می باشند. اندازه گیری دقیق این پارامتر ها در حفظ کیفیت آب و در نهایت بهبود شرایط زیستی ماهی ها بسیار مؤثر است.
هزینه آزمایش آب استخر پرورش ماهی به صورت پارامتری محاسبه می شود و به همین دلیل می توان گفت که هر یک از آزمایش ها ممکن است هزینه های متفاوتی داشته باشند. برای آگاهی از هزینه کلی و دقیق آزمایش آب استخر پرورش ماهی، می توانید با کارشناسان ما تماس بگیرید تا اطلاعات لازم را در این زمینه دریافت کنید.
آزمایشگاه آب استخر پرورش ماهی
آزمایشگاه آب استخر پرورش ماهی رابین سبز آبان، به عنوان یک مرکز تخصصی در زمینه بررسی کیفیت آب و شرایط بهینه برای پرورش ماهی ها فعالیت می‌کند. این آزمایشگاه با استفاده از تجهیزات مدرن و تکنیک های پیشرفته، پارامتر های مختلف آب از جمله pH، دما، اکسیژن محلول، سختی و آلودگی های احتمالی را اندازه گیری می‌کند.
هدف اصلی آزمایشگاه آب استخر پرورش ماهی رابین کو ، ارائه خدمات مشاوره ای به پرورش دهندگان ماهی و بهبود شرایط تولید در استخر ها است. به علاوه، نتایج آزمایش ها می تواند به تصمیم گیری های علمی و مدیریتی در زمینه توسعه پایدار شیلات کمک کند و در نهایت منجر به افزایش کیفیت و کمیت تولید ماهی در منطقه شود.
